अविस्मरणीय रूपकुंड – भाग ३ – अली बुग्याल : डोंगरमाथ्यावरचे हिरवे कुरण

डिडनामधल्या त्या उबदार लाकडी घरात झक्कास झोप लागली होती. बाहेरचा गारवा रजईतून बाहेर पडू देत नव्हता. आदल्या दिवशीच्या ट्रेकचा परिणाम शरीरावर जाणवत होता. जरा पाय हलवून पाहिले आणि एक वेदनेची लाट मेंदूपर्यंत झणझणत गेली. म्हणायला वेदना असली तरी ती कुठेतरी सुखावह वाटत होती. कधीही न वापरलेले स्नायू आणि सांधे कसे अगदी मोकळे-मोकळे वाटत होते. टोकाच्या शारीरिक हालचालीनंतर शरीरात एनडोर्फीन्स फिरू लागतात. त्याचाच हा परिणाम असावा. शरीरातल्या सगळ्या स्नायूंनी जणू पुनर्जन्मच घेतला असावा असे वाटत होते. जाग आली असूनही बाहेर काही हालचाल दिसत नाही म्हणून मी लोळत पडलो होतो. इतक्यात ट्रेक लीडर रघूची हाक ऐकू आलीच. त्याबरोबर लेमन टीचा सुगंधही आला. रघू सगळ्यांना झोपेतून उठवून बेड टी पाजत फिरत होता. दिवसाची सुरुवात असावी तर अशी! गरमागरम चहाचे दोन घोट घशाखाली घातले आणि मुकाट्याने उठून तयारीला लागलो. आजची चढाई म्हणजे ट्रेकमधला सगळ्यात जास्त altitude gain होता. 

सातच्या सुमारास आम्ही सगळं आवरून तयार झालो. रघू, विकी, आणि विजयेंद्रजी असे तिघे लीडर आमच्यासोबत होते. विजयेंद्रजी साधारण पन्नाशीचे असतील. गेल्या तीसेक वर्षांचा ट्रेकिंगचा अनुभव त्यांच्याकडे होता. विकी साधारण १७ वर्षांचा असेल. त्याने नुकतीच बारावीची परीक्षा दिली होती. आयुष्यात कधी समुद्र न पाहिलेल्या या मुलाला नेव्ही मध्ये जायचं होतं. त्यासाठीच्या परिक्षेचा फॉर्मही त्याने भरला होता. सुट्टीतला उद्योग म्हणून ट्रेक लीडरचे काम करत होता. मला उनाडक्या करण्यात घालवलेली माझी बारावीनंतरची सुट्टी आठवली. असो. रघू म्हणजे या ट्रेकिंग ग्रुपचा मुख्य व्यवस्थापक. साडेसहा फूट उंची आणि देखणे व्यक्तिमत्व. सगळ्यांशी अदबीने वागणारा त्याचा स्वभाव. सगळ्यांचं हवं-नको बघणारा, मागे पडलेल्या लोकांना motivate करून पुढे घेऊन येणारा, सकाळ-सकाळी लेमन टी पाजणारा रघू दोनच दिवसांत सगळ्यांच्या आवडीचा झाला होता. अशा या तीन शिलेदारांवर आमची जबाबदारी होती. सगळ्या महत्वाच्या सूचना देऊन झाल्या आणि हर हर महादेव ची घोषणा करून आमची वरात पुढे निघाली. 

गाव मागे पडलं आणि चढण सुरु झाली. फारसे आढेवेढे न घेता ती वाट सरळ रानातच शिरली. कालच्या पावसाचा पचपचीत चिखल चुकवत आम्ही पुढे चाललो होतो. हळूहळू वर येणाऱ्या सूर्याची किरणे संथपणे दरीत झिरपत होती. डोंगरमाथ्यावरचं धुकं हळूहळू निवळत होतं. थोडं अंतर वर चढून गेलो आणि पहिला विश्रांतीचा टप्पा आला. इतक्यात मागून एक जण वर चढत येताना दिसला. पुढे लहान आणि मागे एक मोठी बॅग लावून धापा टाकत वर चढत होता. आम्ही थांबलेले पाहून तोही थांबला. एखाद्या पुढे गेलेल्या ग्रुपचा मागे राहिलेला मेम्बर असावा म्हणून आम्ही त्याला ग्रुप कोणता ते विचारले. ऐकतो तर काय, पठ्ठ्या एकटाच रूपकुंड ट्रेक साठी आला होता! इंटरनेटवरून माहिती काढून, तंबू आणि खाण्या-पिण्यासकट सगळी तयारी करून तो इथपर्यंत पोहोचला होता. त्यावर कळस म्हणजे त्याने आतापर्यंत आयुष्यात कधीही ट्रेकिंग केले नव्हते! आमच्या ग्रुपमधले दर्दी ट्रेकर्सही त्याचं धाडस बघून अचंबित झाले. हिमालयातले ट्रेकिंग म्हणजे इंटरनेटवर माहिती वाचून करण्याचा प्रकार नाही हे एव्हाना त्याला कळून चुकले होते. योगायोगाने आमचा ग्रुप त्याला भेटला होता. रघूने त्याला आम्हाला सामील होण्याचे सुचवले. तोही आनंदाने तयार झाला. नव्या पाहुण्याचे म्हणजेच अनिर्बनचे स्वागत करून आम्ही तिथून पुढे निघालो. 

इथून पुढे वाट बिकट होत होती. सरळसोट वाढलेल्या झाडांत किती चालतो आहोत याचा अंदाज येत नव्हता. आता सगळा ग्रुप विखुरला होता. चालण्याच्या वेगानुसार लोकांचे गट पडले होते. सगळ्यात मागे पडलेल्या लोकांना गोड बोलून रघू वर चढवत होता. ट्रेक लीडरची ही मोठी कसोटी असते. रघू त्याच्या परीने सगळ्यांना वर चढण्यास प्रोत्साहित करत होता. मात्र एका बाईंची तब्येत बिघडली. एखादी उलटी वगैरे झाली आणि बाईंनी परत जायचा निर्णय घेतला. त्यांच्यासोबत त्यांचे यजमानही परत जायला निघाले. दोन मेम्बर इथेच गळाले. सुरुवातीला अगदी पुढे असणारा मी आता मात्र बराच मागे पडलो होतो. खांद्यावरचं वजन पावलागणिक वाढत असल्यासारखं वाटत होतं. मात्र तरीही मी स्वतःला पुढे रेटत होतो. अर्ध्या तासानंतर वाट बरीचशी सपाट होणार आहे या आशेने एकेक पाउल पुढे टाकत होतो. 

अखेरीस ती तीव्र चढण संपली. त्या लहानशा सपाट जागेवर आम्ही जरा वेळ विसावलो. या जागेची उंची होती ३५०० मीटर. डिडनापासून इथपर्यंत आम्ही जवळपास ८०० मीटर चढाई केली होती. अजून २०० मीटरचा पल्ला गाठायचा होता. पण यापुढची वाट मंद चढाची आणि कुरणांमधून जाणारी होती. थोडा वेळ विश्रांती घेऊन आही पुढे निघालो. आजूबाजूचे रान आता विरळ होऊ लागले होते. ज्या पहाडाच्या एका अंगाने वर चढाई करत होतो त्याचा माथा आता नजरेच्या टप्प्यात दिसत होता. बेभान वारं सुटलं होतं. डाव्या हाताला दूरवर कुठेतरी लोहाजुंगमधली इवलीशी घरं दिसत होती. दरीतल्या रानात डिडना कुठेतरी दडून बसलं होतं. आता चढण तशी मंद झाली होती. मात्र तरीही उंचीमुळे एक-एक पाउल पुढे टाकणं जिकरीचं वाटत होतं. इतक्यात बेभान वाऱ्याने एक काळाकुट्ट ढग आमच्यासमोर आणून ठेवला. एवढी चढण यशस्वीपणे पार केल्याबद्दलचे बक्षीसच जणू! काही मिनिटांचा अवकाश आणि टपोरे थेंब गळायला सुरुवात झाली. आतापर्यंत सुखावह वाटणारा वारा आता मात्र अंगात कापरं भरवत होता. आम्ही लगबगीने रेनकोट वगैरे परिधान केले आणि पुढे चालायला सुरुवात केली. 

काही वेळातच डोंगरमाथ्यावर पोहोचलो. माथ्यावरच्या पठारावर लुसलुशीत हिरवे गवत चहूबाजूंना पसरलेले होते. मधेच एखादा खडक त्या गालिच्याची राखण करत उभा होता. चहूबाजूंनी हिमालायची अत्युच्च शिखरे ढगांची दुलई पांघरून स्वस्थ बसली होती. हे पठार म्हणजे अली बुग्याल. पहाडी भाषेत बुग्याल म्हणजे कुरण. हिमालयात साधारण ३५०० मीटर उंचीवर वृक्षरेषा आणि ४००० मीटरच्या आसपास हिमरेषा दिसून येते. याच्या मधल्या टप्प्यात विस्तीर्ण कुरणे आढळून येतात. वेगवेगळ्या प्रदेशांत या भूभागास वेगवेगळी नावे आहेत. जसे काश्मीरमध्ये त्याला मर्ग म्हणतात. सोनमर्ग आणि गुलमर्ग ही प्रसिद्ध ठिकाणे अशाच विस्तीर्ण कुरणांमध्ये वसलेली आहेत. उत्तराखंडमधली बुग्याल ही दुर्गमतेमुळे कायमस्वरूपी मानवी वस्तीसाठी अनुकूल नाहीत. आसपासच्या गावांतले लोक गुरेचराईसाठी या कुरणांचा पुरेपूर उपयोग करून घेतात. थंडीच्या दिवसांत बर्फाखाली असलेली ही कुरणे वसंत ऋतूत ताजीतवानी होतात आणि नानाविध रानफुलांनी बहरून जातात. मग उन्हाळ्यात कुराणांना हिरवं तेज चढतं. उत्तराखंड मधले प्रसिद्ध ट्रेकिंगचे मार्ग या नयनरम्य बुग्यालमधून जातात. रूपकुंडच्या मार्गातील अली बुग्याल आणि बेदिनी बुग्याल ही कुरणे ट्रेकिंग समुदायात प्रचंड लोकप्रिय आहेत.

आज त्यातलेच एक कुरण म्हणजे अली बुग्याल अनुभवण्याची संधी मिळाली होती. अली बुग्यालच्या मध्यावर पोहोचलो तेव्हा दुपारचे बारा वाजत आले होते. मघाशी डोक्यावर आलेला काळा ढग चार थेंब भुरभुरवून दूर कुठेतरी पसार झाला होता. धुक्यातून तिरपे उतरलेले सूर्यकिरण त्या हिरव्या गालिच्यावर मनसोक्त लोळण घेत होते. त्या उबदार किरणांनी सुखावलेले कुरण काहीशा वेगळ्याच छटेत चमकत होते. त्या स्वर्गीय दृश्याचा आस्वाद जितका घेऊ तितका कमीच होता. कुरणाच्या एका कडेला एक छोटेखानी हॉटेल होते. आम्ही तिथे जरा वेळ विसावलो. सोबत दिले गेलेले पॅक लंच काढले. इतकं दमल्यानंतर तहान-भूक वगैरे कशाची जाणीव होत नव्हती. इच्छा होत नसली तरी काहीतरी खाणं आवश्यक होतं. चार घास घशाखाली घातले आणि हॉटेल मधला चहा घेतला. आता पुढची वाट कितीही अवघड असली तरी नयनरम्य दृश्य सोबत असणार या जाणीवेने हायसे वाटत होते.   

क्रमशः